Leestijd: 10 min
In de blogserie Pioniers kijk ik naar inspirerende voorbeelden op het gebied van innovatie en ondernemerschap in de zorg. Van cure tot care. Van binnenland tot buitenland. Met elke keer een ander thema met een bijbehorende pionier. Met als belangrijke vraag: wat leren we nu van deze pionier?
Vandaag: Talkspace, een op chat gebaseerde app voor therapeutisch en geestelijke gezondheidszorg. Tien jaar geleden opgericht in Israël en tegenwoordig beursgenoteerd met hoofdkantoor in New York. Met meer dan een half miljoen gebruikers en honderden aangesloten therapeuten wereldwijd. In deze blog kijk ik naar de lessen die we kunnen leren van Talkspace, en dan met name om het groeiend aantal jongeren met mentale klachten te helpen.
Digital mental health is booming!
Michael Phelps, u kent hem wellicht wel. Maar liefst 23 gouden medailles won deze zwemmer in zijn indrukkende carrière, ongeëvenaard door elke andere atleet. Maar achter dit succes schuilt een historie van depressies en paniekstoornissen. In 2012 zat Phelps zo aan de grond dat hij zelfs overwoog zelfmoord te plegen. Vandaag de dag zet Michael Phelps zich volop in om mentale gezondheid hoog op ieders agenda te krijgen. Dit doet hij bijvoorbeeld in zijn rol als uithangbord van de online therapie app Talkspace. Deze online behandelinnovatie groeide, mede door corona, fors in de afgelopen jaren en ging onlangs nog de beurs op.
Bij Talkspace kan je eerst laagdrempelig je opties verkennen. Besluit je om gebruiker te worden dan word je na een uitgebreide vragenlijst gekoppeld aan een vaste therapeut. Het maandelijkse abonnement kost een paar honderd dollar.
Talkspace lift mee op de exponentieel groeiende digitale geestelijke gezondheidszorgmarkt wereldwijd. Een miljardenindustrie die voor corona al groeiende was zat maar nu helemaal in de lift zit. Met naast Talkspace grote spelers als BetterHelp. Is dit de geestelijke gezondheidszorg van de toekomst? Om hier antwoord op te geven moeten we een aantal zaken bekijken, laten we eens starten bij de situatie op dit moment.
Groeiende mentale problemen
Het helpen van mensen met mentale problemen is nog nooit zo urgent geweest. En de druk op de geestelijke gezondheidszorg is groter dan ooit. De grootste oorzaak hiervan: corona. Zo stelde het CBS dat de mentale gezondheid in de eerste helft van 2021 op het dieptepunt zat. Met name bij de groep jong-volwassenen (18-25 jaar) is de problematiek ernstig. Bijna 4 op de 10 jongvolwassenen voelden zich tijdens de coronacrisis vaker somber dan voorheen. Het RIVM stelt dat meer dan de helft van de studenten in ons land psychische klachten ervaart. Veel studenten ervaren eenzaamheid, prestatiedruk, stress en slaapproblemen.
“Meer dan de helft van de studenten in Nederland ervaart psychische klanten!”
Wachtlijsten
Veel vraag naar hulp dus. En als je hulp nodig hebt, word je dan binnen enig afzienbare tijd geholpen? Nee, dat zeker niet. Instellingen in de geestelijke gezondheidszorg kunnen de groeiende stroom van kinderen en jongeren met psychische problemen niet meer aan. Op sommige plekken sta je maanden tot zelfs een jaar op de wachtlijst. Hierbij is met name de situatie bij jongeren die echt per direct hulp nodig hebben problematisch. De situatie in de jeugdpsychiatrie is onhoudbaar. In de afgelopen maanden steeg het aantal crisismeldingen met 30-60%. Dus kamp je als jongere met een flinke depressie of zelfs suïcidale gedachten, dan kan het zo zijn dat je maanden moet wachten voordat je aan de beurt bent. Deze wachtlijsten bestonden overigens voor corona ook al. Hier zijn een aantal oorzaken voor aan te wijzen:
- Financiering van de zorg. Ook ditmaal aan te wijzen als oorzaak voor capaciteitsproblemen. Wachtlijsten zijn te herleiden vanuit de hoeveelheid zorg die is ingekocht. Dus koopt een gemeente veel zorg in een instelling, dan hoef je als inwoner van die gemeente minder lang te wachten dan inwoners van een gemeente die minder zorg inkoopt. Sinds een aantal jaar zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Dat dit niet bepaald soepel loopt is een understatement. In Zuid-Limburg ben je bij depressieve klachten overigens het snelst aan de beurt, daar sta je 3.8 weken op de wachtlijst.
- Gebrek aan preventie. Ook in andere takken van sport binnen de zorg wordt de roep om preventie groter en groter maar komt dit nog maar langzaam op gang. Het grote probleem: financiering van preventie binnen het huidige stelsel. Zorgverlening zelf is te declareren, bij preventie is dit lastiger. Investeren in preventie dus! Preventie betekent eerder ingrijpen en kinderen, jongeren en ouders nog beter begeleiden.
Is online therapie als antwoord?
Dus..is online therapie het antwoord? De koudwatervrees die heerste in de GGZ voor online therapie lijkt door corona verdwenen te zijn. Het blijkt beter te werken dan verwacht. Een tweetal belangrijke bevindingen kwamen naar voren. Ten eerste werd ervaren dat bepaalde aandoeningen geschikter bleken dan andere voor online therapie. Het behandelen van trauma’s en bijvoorbeeld sociale angstklachten bleken minder geschikt. Daarnaast concluderen veel therapeuten dat hierin, net zoals mogelijk in andere takken van sport in de zorg, blended care wellicht het antwoord is. Door dus online therapie en fysieke gesprekken met elkaar te verbinden.
Verschillende onderzoeken naar online therapie laten diverse geluiden horen. Zo publiceerde Vice een artikel dat beschreef dat online therapie zeker geen goed idee zou zijn. Chatgesprekken zouden een beerput opentrekken en daarmee meer kwaad dan goed doen. Er werd gesteld dat online therapie soms zelfs beter zou zijn dan geen therapie, oftewel op een wachtlijst staan.
Daarnaast worden er vraagtekens gezet rondom veiligheid en privacy van data. Bezwaren die bij veel digitale oplossingen om de hoek komen kijken, zeker bij gevoelige informatie zoals in de zorg. Zo publiceerde het vooraanstaande The Economist eind vorig jaar nog een artikel dat zich afvroeg hoe al die gevoelige data wordt beschermd. Terwijl de reguliere zorginstellingen in extreme worden gemonitord, wie controleert dergelijke apps?
Maar er zijn ook positieve geluiden. Zo stelt Claudi Bockting, hoogleraar klinische psychologie van de Universiteit van Amsterdam, dat online therapie net zo goed werkt als traditionele therapie ‘in het echt’. Zij deed hier 10 jaar onderzoek naar waarbij de effecten van online tegenover offline therapie hetzelfde bleken. Geen unaniem uitsluitsel dus. Maar hoe zit dat eigenlijk in ons land? Kun je hier ook gebruik maken van apps als Talkspace of BetterHelp?
Online therapie in Nederland?
Jazeker, ook in Nederland zien we langzaam een aantal initiatieven van de grond komen. Echt op kleine schaal en in de opstartfase. Zo is daar Mindler, een naar Nederland overgewaaide zorgverlener voor online geestelijke gezondheidszorg. Deze Zweedse online zorgverlener is niet de enige die online geestelijke gezondheidszorg aanbiedt in Nederland. Onlangs sloten Menzis en VGZ een overeenkomst met iPractice. Een ander voorbeeld is het onuitspreekbare i-Psy PsyO, onderdeel van de Parnassia Groep als samenwerkingsverband van vier ggz-instellingen.
Maar…er is wel een groot kantteken te plaatsen bij deze initiatieven. Je kan namelijk pas van deze oplossingen gebruik maken als je een verwijzing van de huisarts in je zak hebt! Met andere woorden: als de problematiek dusdanig is dat je echt hulp nodig hebt en al enkele hobbels hebt overwonnen om dit überhaupt kenbaar te maken. Rijkelijk laat dus. En juist niet de potentie benutten van preventie, waar juist Talkspace al direct zijn waarde in bewijst.
“Beter laat dan nooit: oplossingen die pas om de hoek komen kijken als je in het hokje van patiënt zit”
De lessen van Talkspace
Het succes van Talkspace wat betreft omzet, aantallen gebruikers en aangesloten therapeuten valt niet te ontkennen. Waarbij het nogal heeft kunnen profiteren van de corona epidemie.
Desondanks zal ik de eerste zijn die, net als in de Economist is beschreven, hier zeker ook vraagtekens bij zet. Mede een gevolg van hoe Talkspace ontwikkeld en opgeschaald is: veel meer als een startup dan klassiek vanuit de zorg zelf. Daarbij telt vooral opschalen en groeien en komen ethische bewaren of zaken als het beschermen van gegevens altijd later. Want is zo’n online therapie app wel handig en moet je dat willen voor elke mentale klacht? En kan die app niet gehackt worden?
Ik wil dan ook vooral kijken naar de lessen die geleerd kunnen worden. Lessen die gebruikt kunnen worden om de immense druk op de geestelijke gezondheidszorg in Nederland wat weg te nemen. Lessen die gaan helpen om het schrijnend aantal jongeren met mentale klachten te helpen. Hieronder de belangrijkste:
- Eerder starten met hulpverlening. Rondom mentale klachten heerst nog steeds een stigma en schaamte kan ervoor zorgen dat jongeren niet zo snel de stap zetten richting huisarts. Wat zeg ik huisarts? Eerst moet de stap richting ouders nog gezet worden. Als die stap een keer is gezet word je hopelijk doorverwezen. En dan? Op een wachtlijst dus waarbij je maar moet hopen dat je binnen een aantal maanden aan de beurt bent. Hulp voor deze jongeren komt dus te laat, veel te laat. Met een online therapeut kan je veel sneller starten.
- Preventie, preventie, preventie. Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt ook voor psychische problemen en aandoeningen. De zorg is nog nauwelijks ingericht op het voorkomen van behandelingen, ook de ggz niet. Dit moet echt anders! Dit vraag om ander beleid, financiering en het anders inrichten van de zorg. Een moeizaam proces, maar juist inzet van online therapie oplossingen zou hier een cruciale rol in kunnen spelen. Vooral omdat je hier al op een laagdrempelige manier in de eigen thuissituatie mee kan starten. Talkspace spreekt de doelgroep op een hele laagdrempelige manier aan, zodat je er op het moment dat je wellicht al langer wat minder in je vel zit al mee in aanraking kan komen. Als nieuwkomer kan je vrijblijvend een kijkje nemen en zit je nergens aan vast.
- Destigmatisering van geestelijke gezondheid. Mega belangrijk, juist voor de doelgroep jongvolwassenen! En hier heeft Talkspace zijn waarde in laten zien. Klassieke hulpverlening is al generaties lang een zeer persoonlijke 1 op 1 relatie tussen therapeut en patiënt. Talkspace heeft dit proces een compleet andere draai gegeven. Juist door in te zetten op een platform van saamhorigheid en een wederzijds verlangen om gezonder en gelukkiger te zijn. Hiermee geef je jongeren veel minder het stempel patiënt. Therapeuten staan in de klassieke setting als autoriteit tegenover de jong volwassenen. Dit creëert afstand. Talkspace neemt dit gordijn weg en laat zien dat geestelijke gezondheid gewoon een onderdeel is van algeheel welzijn.
- Sluit aan op de belevingswereld van je doelgroep. De virtuele en digitale belevingswereld is wellicht voor jongeren nog groter dan de fysieke. Jongeren besteden nogal wat tijd online en zoeken net zoveel aansluiting bij online communities dan bij hun eigen vriendengroepen. Wat Talkspace erg goed doet is hier dan ook op aansluiten. Maak hier juist gebruik van in je oplossing en hulpverlening. Door bijvoorbeeld social media in te zetten om laagdrempelig jongeren in aanraking te laten komen met de app. Of door influencers in te zetten. Nog een interessante les: Talkspace heeft in het begin vol ingezet op videocalls van gebruikers met therapeuten. Wat bleek nu? Jongeren bleken veel meer behoefte te hebben aan laagdrempelig chatten met hun therepeut, juist in het beginstadium.
- Startups brengen de innovatiekracht die hard nodig is in de zorg. Talkspace is opgericht in Israël door Oren en Roni Frank die vanuit hun ervaring met huwelijkstherapie op het idee kwamen voor hun oplossing. Op het moment dat ze in het zorgverleningsproces zaten, merkten ze pas hoe stigmatiserend de aanpak wel niet aanvoelde. Geboren vanuit persoonlijke ervaring en frustratie dus. In Nederland startte Marina Broeva een aantal jaar geleden Braive. Een startup met de missie om de mentale gezondheid van jongeren te bevorderen. Een prachtvoorbeeld wat mij betreft! Startups die ontstaan niet vanuit het primaire proces en zorgprofessionals zelf maar juist uit frustratie als zorgconsument. En uiteraard richt je je als startup niet op de zorg voor het snelle geld maar om echte waarde te leveren. En hoewel ondernemen in de zorg echt ondernemen 2.0 is zou ik innovatieve ondernemers willen oproepen om juist voor deze sector te kiezen.
Conclusie
De geestelijke gezondheidszorg staat onder druk en met name jongeren zijn hier de dupe van. Een trieste zaak als je het mij vraagt! Mijn pleidooi is zeker niet gericht op die talloze zorgprofessionals in de GGz die zich elke dag uit de naad werken. Maar juist richting overheid, beleidsmakers en zorgvernieuwers. En nee, Talkspace en soortgelijke oplossingen zijn zeker niet de heilige graal. Daarvoor zijn deze innovaties nog te nieuw. En gaat er nog een flinke periode nodig zijn om uitgebreid te testen en de balans tussen reguliere en digitale zorg te vinden. Maar wat voor mij duidelijk is: blended care is de toekomst! En binnen de geestelijke gezondheidszorg kan online therapie een grote rol vervullen. Vooral richting jongvolwassenen hebben dergelijke apps een enorme potentie. Dus..laten we hier met zijn allen de schouders onder zetten. We hadden gisteren al moeten beginnen!
