‘Goede en liefdevolle zorg waarbij de patiënt centraal staat’ (VDD), ‘beteugelen van het doorgeschoten marktdenken’ (PvdA), ‘aanpakken van de overbodige bureaucratie en doorgeslagen macht van de zorgverzekeraar’ (SP). Dit zijn enkele van de prachtige citaten over onze gezondheidszorg die te vinden zijn in de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen. Met name als het over de zorg gaat zijn de meeste partijen vooral goed in het opsommen van verschillende onderwerpen. Onderwerpen als preventie, samenwerking en technologie worden veelvuldig genoemd. De conclusie? Verschillende thema’s en onderwerpen worden aangehaald maar een concrete en heldere toekomstvisie met bijbehorend plan ontbreekt in de meeste verkiezingsprogramma’s.
En juist een goed onderbouwd plan is cruciaal. Want hoe zorgen we dat de sector klaar is voor de toekomst? En hoe gaan we om met de huidige uitdagingen in de gezondheidszorg? Zo speelt bijvoorbeeld het tekort aan personeel en de hoge werkdruk maar ook thema’s als vergrijzing en multimorbiditeit. De oplossingen de nu aangedragen worden door de politieke partijen zijn te vaag en algemeen. Naar mijn idee mist hier een belangrijk sleutelwoord: ondernemerschap!
Met ondernemerschap neemt de zorg zelf de teugels in handen. Ondernemerschap kan een manier zijn om sneller met slimme oplossingen te komen en meer waarde te bieden aan cliënten. Daarnaast is ondernemerschap aanjager voor innovatie in organisaties om de uitdagingen van morgen aan te kunnen. Ondernemerschap zorgt voor zorgprofessionals die proactief en vanuit hun eigen professionaliteit handelen en zo meer controle hebben over hun eigen duurzame inzetbaarheid. Voor mij is ondernemerschap geen synoniem voor marktwerking en concurrentie. Wat mij betreft worden deze begrippen soms onterecht op één hoop gegooid.
Hoe brengen we meer ondernemerschap in het DNA van de zorg en zorgprofessional?
Onze gezondheidszorg
De zorg kenmerkt zich van oudsher als een hiërarchische en bureaucratische sector met een overschot aan managers, veel overhead en administratieve rompslomp. Een systeem gericht op controle. Dit is een resultaat van hoe de zorg jarenlang is georganiseerd, nog stammend uit de tijd van het ziekenfonds. Klinkt niet echt als een vruchtbare bodem voor ondernemerschap en innovatie. Besluitvorming komt in de zorg traag en langzaam tot stand en vaak worden risico’s gemeden vanuit traditioneel leiderschap. Bestuurders houden zich voornamelijk bezig met verantwoordingen richting toezichthouders en verzekeraars. Om ondernemerschap en hiermee vernieuwing van de grond te krijgen moet er in eerste instantie ruimte komen in dit woud van regels en procedures. Dit zou een mooie eerste stap zijn voor de politiek, actief ruimte maken waardoor ondernemerschap juist aangemoedigd wordt in plaats van ontmoedigd. Bij die ruimte past leiderschap dat medewerkers stimuleert verantwoordelijkheid te pakken en te experimenteren. Maar ook organisaties die juist samenwerkingen opzoeken en voor open innovatie gaan, in plaats van de deuren gesloten houden.
Om dit voor elkaar te krijgen doe ik twee concrete voorstellen richting de politiek.
Voorstel 1. Maak de sector aantrekkelijk voor ondernemers
De combinatie zorg en ondernemer blijkt nog geen gelukkig huwelijk te zijn. Ondernemers in de zorg moeten een lange adem hebben en zich langs allerlei obstakels manoeuvreren om uiteindelijk een oplossing op de markt aan te mogen bieden. Als ondernemer wordt er echt een beroep gedaan op je intrinsieke motivatie, in andere sectoren is het immers een stuk makkelijker en sneller geld verdienen. Ondernemen voor gevorderden, zoals ook dit artikel beschrijft.
Dit terwijl de zorg naar mijn mening juist schreeuwt om innovatieve ondernemers. Kijk bijvoorbeeld eens naar de eHealth revolutie waar al jaren over gesproken wordt. Een belofte die maar niet van de grond lijkt te komen. Uit de eHealth monitor van Nictiz blijkt dat de gestelde overheidsdoelen nauwelijks gehaald worden. Juist een daadkrachtige ondernemer kan in dit geval innovatie aanjagen. Hetzelfde geldt voor de kansen die wearables, Artificial Intelligence, robotica of big data ons bieden.
Mijn oproep is: maak de sector aantrekkelijker voor ondernemers. Investeer in regelingen voor startende ondernemers en geef ondernemers de ruimte om te experimenteren. Maak vooral ruimte binnen de ingewikkelde wetgeving en het complexe vergoedingssysteem.
Neem als overheid ook de toezichthouders en zorgverzekeraars mee en zorg ervoor dat het aantrekkelijker wordt voor (sociale) investeerders om in zorginnovaties te investeren.
Een belangrijk punt hierbij is het enorme cultuurverschil tussen ondernemers en zorgprofessionals, deze beroepsgroepen spreken echt een andere taal. Kijk als overheid met welke programma’s de kloof gedicht kan worden.
Denk bijvoorbeeld aan een traject waarin zorgprofessionals, zoals artsen en verpleegkundigen, samen met ondernemers optrekken om complexe vraagstukken op te lossen. Ik geloof dat er genoeg ondernemers zijn die de zorg echt vooruit willen helpen en betekenisvol willen ondernemen. Maar de praktijk wijst uit dat een grote groep logischerwijs afhaakt door het woud van regels, procedures, bureaucratie en een versnipperd speelveld. Niet alleen ondernemers maar ook bedrijven haken af. Terwijl meer samenwerking met het bedrijfsleven, van MKBer tot corporate, juist in de zorg zo belangrijk is.
Voorstel 2. Investeer in mensen
Tijd voor de brede definitie van ondernemerschap. Met de veranderingen in de zorg en de uitdagingen die het kent zijn er hoge verwachtingen van de zorgverlener. Deze moet niet alleen zorgverlener maar ook expert en coach zijn. Een spin in het web die regisseert: van verplegen naar organiseren en van regelen tot coördineren. En daarnaast ook in staat is buiten de eigen functie en organisatie verbindingen te leggen. Een profiel waarin verantwoordelijkheid dragen, eigen regie voeren én, jazeker, ondernemend zijn, cruciaal zijn. Dit is een behoorlijk verwachtingspatroon waarbij ondernemende vaardigheden steeds meer een vereiste zijn. De vraag is in hoeverre zorgprofessionals klaar zijn voor deze rol. Mede ingegeven door het systeem en een hiërarchische structuur in de gemiddelde zorgorganisatie zijn zorgprofessionals vooral uitvoerders die keihard werken en protocollen afwerken.
Mijn tweede voorstel is: Investeer in ondernemende vaardigheden, vooral bij het opleiden en ontwikkelen van zorgprofessionals. Dit voorstel is niet alleen gericht aan Den Haag maar aan alle stakeholders, van overheid tot zorginstelling. Ondernemende vaardigheden zijn van belang in alle lagen van zorgorganisaties. Voor bestuurders betekent dit afstappen van traditioneel leiderschap: van top-down naar een open, waarde gedreven stijl die risico nemen omarmt. Dit betekent meer intrapreneurs, oftewel ondernemende managers, in het management. Echter, de sleutel ligt bij de belangrijkste groep: de professional in het werkveld. Dit begint al bij de zorgopleidingen op MBOs of HBOs. Zorg ervoor dat ondernemende vaardigheden als vast onderdeel worden opgenomen in het curriculum. Door te investeren in ondernemende vaardigheden en eigen regie wordt er ook gewerkt aan duurzame inzetbaarheid van zorgprofessionals. Door de hoge werkdruk en oplopende verzuimaantallen staat die inzetbaarheid onder druk. Eigen regie zorgt ervoor dat werknemers zich verantwoordelijk voelen voor hun inzetbaarheid en de dialoog met hun leidinggevenden proactief opzoeken.
Conclusie
Zie hier, twee concrete oproepen voor meer ondernemerschap in de zorg. Waar het in de verkiezingsprogramma’s vooral gaat over bekende thema’s als marktwerking en de eigen bijdrage pleit ik juist voor meer ondernemerschap. Welke richting de zorg ook uitgaat na de verkiezingen in maart, met ondernemerschap in de zorg neemt de sector zelf de touwtjes in handen. Op naar duurzame verandering van binnenuit!
Geïnteresseerd in ondernemerschap en ondernemende vaardigheden in de zorg? Kijk eens op zorgpionier.nl
